ANKERSMIT, Johan Frederik

Ankersmit was vijf jaar als medisch student aan de universiteit van Amsterdam ingeschreven toen hij zijn studie afbrak om in de dagbladjournalistiek te gaan. De ervaringen opgedaan tijdens zijn redacteurschap van Propria Cures, aan welk blad hij vanaf zijn tweede studiejaar verbonden was, hadden hem tot dit besluit gebracht. Uit zijn gymnasiumtijd kende hij de dichter en schrijver André Jolles. Diens moeder, J.C. Jolles-Singels, een bekende persoonlijkheid in het Amsterdamse culturele leven, bracht hem in contact met de schilder en tekenaar Jan Veth. De laatste introduceerde hem bij De Telegraaf, bij welke krant hij op 1 februari 1895 als verslaggever in dienst trad. Een conflict over een vakantie, waarop hij recht meende te hebben, leidde na acht maanden tot zijn ontslag. Hij werd vervolgens verslaggever bij Het Volksdagblad, dat op 7 oktober 1895 voor het eerst was verschenen. Hij was toen al medewerker van het weekblad De Kroniek. Onder meer assisteerde hij P.L. Tak, de hoofdredacteur, bij de eindredactionele werkzaamheden.

Ankersmits politieke voorkeur ging aanvankelijk uit naar de Amsterdamse radicalen, maar omstreeks 1895 raakte hij geïnteresseerd in het socialisme. Hij werd medewerker van De Baanbreker en De Sociaaldemokraat. Troelstra schijnt hem ertoe bewogen te hebben tot de SDAP toe te treden. Dit gebeurde in 1897. Twee jaar later werd hij lid van een door het bestuur van de SDAP ingestelde commissie ter voorbereiding en oprichting van een eigen dagblad. Aan J.G. van Kuijkhof, secretaris van de SDAP, had hij meegedeeld alleen tot de commissie te willen toetreden als zijn lidmaatschap geheim bleef, want de nieuwe krant zou wel eens een concurrent van Het Volksdagblad kunnen worden. In zijn in 1937 verschenen memoires heet het echter dat hij met medeweten van de directie en de hoofdredactie van Het Volksdagblad tot de commissie van de SDAP was toegetreden en zich daarom niet schuldig had gemaakt aan 'valsheid of verraad' jegens Het Volksdagblad, waarvan hij kennelijk beticht is geworden. Hij werd redacteur van Het Volk, het dagblad van de SDAP, dat op 2 april 1900 begon te verschijnen. Hij nam de rubriek binnenland voor zijn rekening en trad op als verslaggever en kunstrecensent, en ook als coördinator van de redactie en eindredacteur. In 1905 was hij als parlementair verslaggever in Den Haag werkzaam. In 1920 werd hij opgenomen in de hoofdredactie en in 1925, toen Troelstra zich terugtrok, werd hem de gehele redactionele leiding van Het Volk opgedragen. Van zijn overige journalistieke activiteiten kunnen worden vermeld het redacteurschap van De Gemeente, het orgaan van de Vereeniging van Sociaal-Democratische Gemeenteraadsleden, waarmee hij in 1907 belast werd, en de medewerking aan De Socialistische Gids, tot de redactie waarvan hij in 1924 toetrad. Ook vertaalde hij enkele boeken van buitenlandse socialistische auteurs. In 1919 publiceerde Ankersmit het boek Arbeiderslevens, de eerste bundel met autobiografieën van arbeiders die in Nederland verscheen.

Door zijn publicistische activiteiten en vooral vanwege het hoofdredacteurschap van Het Volk was Ankersmit een bekende persoonlijkheid. In 1908 was hij lid van de gemeenteraad van Watergraafsmeer geworden. Toen deze gemeente in 1921 door Amsterdam werd geannexeerd, weigerde hij echter een kandidatuur voor de gemeenteraad van die stad. Hij meende dat zijn journalistieke werkzaamheden in het gedrang zouden raken en dat hij, als hij tot lid van de Amsterdamse raad werd gekozen, erop moest rekenen uitgenodigd te worden als wethouder zitting te nemen in het College van Burgemeester en Wethouders. Dit laatste ambieerde hij allerminst. Wel was hij bereid lid te worden van de Provinciale Staten van Noord-Holland. Hij trad tot dit college toe in 1928.

Ankersmit was een erudiet en veelzijdig man, met een grote belangstelling voor kunst en cultuur. Hij hield van polemiseren, en door zijn soepelheid van geest stond hij open voor nieuwe gedachten en ontwikkelingen. Dat men in de jaren dertig in de SDAP genuanceerder ging denken over een aantal belangrijke zaken zoals de verhouding tussen politiek en godsdienst, de monarchie en de landsverdediging, was voor een groot deel te danken aan de wijze waarop Ankersmit deze onderwerpen in Het Volk behandelde. Na zijn aftreden in 1937 als hoofdredacteur verscheen zijn levensverhaal, dat een interessant beeld geeft van zijn visie op allerlei gebeurtenissen en personen, maar tal van feitelijke onjuistheden bevat.